ތިމާވެއްޓަށް އަންނަމުންދާ ބަދަލުތަކާއި އިންސާނުންގެ ޢަމަލުތައް ހުންނަގޮތުން ތިމާވެއްޓަށް ލިބެމުންދާ ގެއްލުންތަކުގެ ވާހަކައަކީ އިވި ބާވެފައިވާ ވާހަކައެކެވެ. ތިމާވެއްޓަށްކުރާ ނޭދެވޭ އަސަރުތަކާއި މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކަށް ހޭލުންތެރިކުރުވައި ފިޔަވަޅުއެޅުމަށް ބައިނަލްއަޤުވާމީ މައިދާންތަކުގައި، ރާއްޖެފަދަ ބިންތިރި ޖަޒީރާ ޤައުމުތަކުގެ ޙައްޤުގައި އެންމެ އިސްނަގައި ވަކާލާތުކުރާ އެންމެ އަޑުގަދަ ޤައުމަކީވެސް މި ދިވެހިރާއްޖެއެވެ. ރާއްޖޭގެ ވެއްޓާއި ކަނޑުތަކަށް ލިބެމުންދާ ގެއްލުންތަކާއި ދެކޮޅަށް ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުމަށް އެންމެ އަގުހުރި މަސައްކަތެއްކުރާ އެއްބަޔަކީ ޕާލޭ މޯލްޑިވްސްއެވެ.

ޕާލޭ މޯލްޑިވްސްއަކީ ޕާލޭ ފޯރ ދަ އޯޝަންސްގެ ބައިނަލްއަޤުވާމީ ވިއުގައިގައި ހިމެނޭ ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ގޮތްޕެވެ. މި ޖަމްޢިއްޔާގެ މައިގަނޑު މަސައްކަތަކީ ޕްލާސްޓިކް ބޭނުންކުރާ މިންވަރު މަދުކޮށް، ޕްލާސްޓިކުން ވެއްޓަށްކުރާ ނޭދެވޭ އަސަރު ކުޑަކޮށް ހޭލުންތެރިކުރުވުމެވެ. މި މަސައްކަތުގައި ޕާލޭއަށް އެހީތެރިވާ އެންމެ މުހިންމު އެއްބަޔަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސްކޫލްތަކެވެ. މި ރިޕޯޓްގައި ބަލާލާފައިވަނީ، ޕާލޭއާއި ގުޅިގެން ފ. ދަރަނބޫދޫ ސްކޫލުން ކުރަމުންއަންނަ މަސައްކަތްތަކާއި އޭގެ ނަތީޖާއަށެވެ.

ޕާލޭގެ މަސައްކަތްތަކުގައި އެހީތެރިވުމަށް ދަރަނބޫދޫ ސްކޫލުން މަސައްކަތް ފަށާފައިވަނީ 2018 ވަނަ އަހަރުގައެވެ. ދަރަނބޫދޫ ސްކޫލުން މިކަމުގައި އިސްކޮށް ޙަރަކާތްތެރިވަނީ އެ ސްކޫލްގެ ދަރިވަރުންގެ ޤުލްޝަނުގެ ތިމާވެށި ކުލަބުންނެވެ. 2022 ވަނަ އަހަރުގެ ނިޔަލަށް އެ ސްކޫލުންވަނީ 3218.9 ކގ ގެ ޕްލާސްޓިކް ކުނި ރަށުން ޕާލޭއަށް ފޮނުވާފައެވެ. އަދި ހިނގަމުންމިދާ 2023 ވަނަ އަހަރު 13 ޖަމްބޯގެ ޕްލާސްޓިކްވަނީ ރަށުން ބޭރުކޮށްފައެވެ. މި ރިޕޯޓަށް މަޢުލޫމާތު ދެއްވަމުން ދަރަނބޫދޫ ސްކޫލުން ހާމަކުރައްވާފައިވާ ގޮތުގައި މީގެ ޖަމްބޯއެއްގައި އެވްރެޖްކޮށް 30-50ކގ ގެ ބަރުދަން ހުންނާނެއެވެ.

ޕްލާސްޓިކްގެ ގޮތުގައި އުފެދޭ ކުނި މަދުކުރުމަށް ޕާލޭއިން ކުރިއަށް ގެންދާ މިޙަރަކާތަށް ދީފައިވާ ނަމަކީ “އެއަރ ޗެލެންޖް”އެވެ. އެވޮއިޑް، އިންޓަރސެޕްޓް، ރީޑިޒައިން ކޮންސެޕްޓްގެ މި ޗެލެންޖްގެ ބޭނުމަކީ ކަނޑުތަކަށް ޕްލާސްޓިކްގެ ސަބަބުން ދިމާވާ ގޮންޖެހުންތަކަށް ޙައްލު ހޯދުމާއި ކުރިމަގުގައި ޕްލާސްޓިކާއި ދުރު ތިމާވެއްޓަށް ރައްޓެހި ދިރިއުޅުމުގެ ވައްޓަފާޅިއެއް ބިނާކުރުމެވެ. މި ޗެލެންޖް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް ދަރަނބޫދޫ ސްކޫލުން އަންނަނީ އިންޓާރސެޕްޓް ޕޮއިންޓެއް ޤާއިމްކޮށް، އެ ސްކޫލުން ޕްލާސްޓިކް ބޭނުންކުރުން ހުއްޓާލުމަށް ހިންގާ ޙަރަކާތްތަކާއި، ޕްލާސްޓިކް ކުނިއެއްކުރުމަށް ކުރެވެމުންދާ މަސައްކަތްތަކާއި، ކަނޑުތަކާއި ތިމާވެށި ޙިމާޔަތްކުރުމަށް ހިންގާ ޙަރަކާތްތަކުގެ މަޢުލޫމާތު ޕާލޭ މޯލްޑިވްސްއާއި ޙިއްސާކުރަމުންނެވެ. ދަރިވަރުންގެ މެދުގައި ތިމާވެށި ޙިމާޔަތްކުރުމަށް ކުރެވޭ މި މަސައްކަތްތަކަށް ބަލައި، ޕާލޭ މޯލްޑިވްސްއިން އަންނަނީ އެފަރާތުން ކަނޑައަޅާފައި އޮންނަ ޕޮއިންޓް ސިސްޓަމެއްގެ ތެރެއިން ސްކޫލުތަކަށް ވަނައާއި އިނާމު ދެމުންނެވެ. މިއީ ޕްލާސްޓިކް ބޭނުންކުރުން މަދުކުރުމާއި އުކާލާ ޕްލާސްޓިކް ވެއްޓަށް ދިޔަނުދީ ހިފެހެއްޓުމާއި ދިރިއުޅުމުގެ ވައްޓަފާޅިއާއި އުފެއްދުންތެރިކަމުގެ އާފަރުމާތަކަށް ބަދަލުވުމަށް އަމާޒުކޮށްފައިވާ މަސައްކަތްކުރުމުގެ އޮނިގަނޑެއްގެ ތެރެއިން ދެވޭ އެވޯޑު/އިނާމުތަކެކެވެ.

ފާހަގަކޮށްލަންޖެހޭ މުހިންމު ކަމަކީ، 2022 ވަނަ އަހަރު ދަރަނބޫދޫ ސްކޫލުން މި ޗެލެންޖުގައި ބުރަ މަސައްކަތްތަކެއްކޮށް “ޕާލޭ އެއަރ 1025” އަދި “ޕާލޭ އެއަރ 2550” މަރުޙަލާ ފުރިހަމަކޮށް 2 ރިވާޑެއް ޙާސިލްކޮށްފައިވާކަމެވެ. މި ކާމިޔާބީގެ އަގު ވަޒަންކޮށް ޕާލޭ މޯލްޑިވްސް ވަނީ އެއަރ ޗެލެންޖްގެ ފުރަތަމަ މަރުޙަލާގެ ރިވޯޑެއްގެ ގޮތުން ދަރަނބޫދޫ ސްކޫލުން ބާއްވާ އެކިއެކި އިވެންޓްތަކުގައި ބޭނުންކުރުމަށް ކޫލަރުތަކާއި ތަށީގެ އިތުރުން ކޫލް ބޮކްސްއެއް ހަދިޔާކޮށްފައެވެ. އަދި ދެވަނަ މަރުޙަލާ ފުރިހަމަކޮށްފައިވާތީ، ދަރަނބޫދޫ ސްކޫލުގެ ލައިބްރަރީއަށް 15،000 ރުފިޔާގެ ފޮތްތަކެއް ހަދިޔާކޮށްފައިވެއެވެ.

މި ރިވޯޑް ޙާސިލްކުރުމުގެ މަސައްކަތްތައް ކުރިއަށް ގެންދެވިފައިވާ ގޮތަށް ބަލާއިރު އަހަރު 3218ކގ ގެ ޕްލާސްޓިކް ރަށުން ބޭރުކުރުމުގެ އިތުރުން، އެއްފަހަރު ބޭނުންކޮށްފައި އުކާލެވޭ ޕްލާސްޓިކްގެ އުފެއްދުންތަކާއި ނުލައި ގިނަ އިވެންޓްތަކެއް ދަރަނބޫދޫ ސްކޫލުން ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައިވާކަމަށް އެ ސްކޫލުންވަނީ ދަނިއުސްއަށް މަޢުލޫމަތު ދެއްވާފައެވެ.  އަދި ގަސް އިންދުމާއި ގަސް ހަދިޔާކުރުމުގެ ޙަރަކާތްތަކެއް ސްކޫލުން އިސްނަގައި ކުރިއަށް ގެންދިއުމުގެ އިތުރުން މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ތިމާވެށި ޙިމާޔަތްކުރުމަށް ރަށު ފެންވަރުގައި ކުރެވެންހުރި މަސައްކަތްތަކާއި ތިމާވެއްޓަށް ދަރިވަރުން ހޭލުންތެރިކުރުމަށް ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރެވިފައިވެއެވެ.

ސްކޫލަށް ލިބުނު މިކާމިޔާބީގައި ދަރިވަރުންނާއި ސްކޫލްގެ މުވައްޒަފުންގެ އިތުރުން، ރަށުގެ ހުރިހައި މުވައްސަސާތަކާއި ގޭބިސީތަކާއި ކެފޭތަކުގެ އިތުރުން އާންމު ރައްޔިތުންގެ ފަރާތުން ވަރަށް ބޮޑު އެއްބާރުލުމެއް ލިބިގެން ގޮސްފައިވާކަން ސްކޫލުން ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ. ޚާއްސަކޮށް ޕްލާސްޓިކް ކުނި އެއްވެސް އަގަކާއި ނުލައި ރަށުން ބޭރުކުރުމުގައި ދަރަނބޫދޫ ނާރެސް، އިސްމާޢީލް ވަޙީދުގެ ފަރާތުން ސްކޫލަށް ވަރަށްބޮޑު އެހީތެރިކަމެއް އަބަދުވެސް ލިބެމުން އަންނަކަން ސްކޫލުން ފާހަގަކުރެއެވެ. ދަރަނބޫދޫ ސްކޫލުގެ އަމާޒަކީ މިކަމުގައި އެހީތެރިކަން ދެއްވާ އެންމެހާ ފަރާތްތަކުގެ އެއްބާރުލުމާއެކު، މިއަހަރުވެސް ޕާލޭ އެއަރ ޗެލެންޖުގެ ފުރަތަމަ ދެ ރިވާޑްސް ޙާސިލްކުރުމެވެ.

އެއަރ ޗެލެންޖްގެ ދަށުން ފ.އަތޮޅު ތަޢުލީމީ މަރުކަޒަށް ގަސް ހަދިޔާކުރުން

ރާއްޖޭގެ އެހެން ރަށްރަށާއި އެއްގޮތަށް ދަރަނބޫދޫ އަކީވެސް ކުނީގެ މައްސަލަ ބޮޑުރަށެއްކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. އިޖްތިމާޢީ މިންގަނޑުން ބަލާއިރު ސާފު ރަށެއްގޮތުގައި ބެލެވުނު ނަމަވެސް، ރައްކާތެރި ގޮތުގައި ކުނި މެނޭޖްކޮށް ނުވަތަ ނައްތާލުމަށް މިހާތަނަށް އެކަށީގެންވާ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރެވި ނަތީޖާތަކެއް ހޯދިފައެއްނުވެއެވެ. އޭގެ އެއް ހެއްކަކީ ދަގަނޑު ޖަމާކުރާ ކުނިގޮނޑުގެ ޙާލަތެވެ. އެ ގޮނޑަށް ކަނޑައަޅާފައި އޮތް ޖާގައަށްވުރެ އިތުރަށް މިހާރުވެސް ދަނގަޑުގެ ބާވަތްތައް އެތަނަށް އެއްކޮށްފައިވާއިރު ރަށު މީހުންގެ ބަހުންނަމަ އެތަނަކީ މަދިރި އުފެދި އާލާވާ ހާއްޔެކެވެ. ފަސޭހަކަމާއެކު ނައްތާލެވޭނެ ގޮތެއްނެތެވެ. ދަރަނބޫދޫ ސްކޫލުން އިސްނަގައި ރަށުގައި އުފެދޭ ޕްލާސްޓިކް ކުނީގެ ބޮޑުބައެއް މެނޭޖްކުރަން ފެށުމުގެ ކުރިން ޕްލާސްޓިކް ކުނީގެ ޙާލަތަކީވެސް މިދެންނެވުނު ދަގަނޑު ކުނީގެ ޙާލަތެވެ. އެހެންނަމަވެސް، އާންމުންނާއި ގުޅިގެން އެ ސްކޫލުން ކުރަމުން އަންނަ މަސައްކަތުން ކުނީގެ އެއް ބާވަތް ރަށުން ބޭރުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކާމިޔާބުކަމާއެކު ކުރެވެމުން އަންނައިރު، މި މަސައްކަތުން އެ ސަލާމަތްކުރެވެނީވެސް ރަށުގެ ތިމާވެއްޓެވެ. ޕްލާސްޓިކް އެންދުން ހުއްޓާލުމުން ރަށުގެ ބިންގަނޑާއި ފެންފަށަލައަށް ލިބޭ ގެއްލުންތަކާއި އަދި މީގެތެރެއިން ފަރަށް ބޭރުވާ ކެމިކަލުން ފަރުގެ ދިރުމަށްވެސް ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ޙައްލެއް ލިބިގެންދާނެކަމަށް ތިމާވެއްޓާއި ގުޅޭގޮތުން ކަމުގެ ތަޖުރިބާކާރުން ހާމަކޮށްފައިވެއެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ އިޖްތިމާއީ ރޮނގުންވެސް ރަށުގައި ފާހަގަކޮށްލަންޖެހޭ މުހިންމު ޚިދުމަތެކެވެ.